زرتشت

کتاب اوستا،پیام زرتشت به تمامی بشریت بود.کتابی لبریز از امید و وارستگی. این پیام چشمه جهان بخشی است که تشنگان معرفت را سیراب می کند.اوستا در مجموع، یکهزار فصل داشته است و مشتمل بر 21کتاب می بوده.

پلینی گوید که زرتشت مجموعا دو میلیون بیت تصنیف کرد.اوستای هخامنشی 815 فصل داشته است.در زمان ساسانیان فقط347 فصل ان گردآوری شد.امروزه حتی ربع اوستای زمان ساسانیان را هم در دست نداریم.

اوستا را با لفظ های "استا" و "وستا" و "افستا" و "پستاک" و "اوستاک" نیز خوانده اند.

اوستای کنونی مشتمل بر 5 دفتر است که درباره هرکدام توضیح خواهیم داد:یسنا-ویسپرد-گاتها-یشتها-خورده اوستا و وندیداد.

در سراسر اوستا زرتشت به پیروانش سفارش میکند به پاکی روح و پاکی تن و پاکی عناصر و مساکن و پاکی هر آنچه که مربوط به زندگی است.

اوستا،یکی از شامخترین قلل فکری انسانی و مایه مباهات نوع بشر است.

پروفسور جکسون در هنگام بحث در مورد اوستا گوید:"کتب مقدس کمتر مردی،دارای چنین ادراک روشنی از درست و نادرست می باشد و کمتر کتاب مقدسی چنین تصور اخلاقی از�وظیفه� دارد،که در کتاب مقدس زرتشتی ذکر گردیده. کمتر کیشی وجود دارد که با این قوت لزوم پاکی برای جسم و روح را تلقین بنماید."

در برخی از کتب پهلوی،امده است که زرتشت،به فرمان گشتاسپ کتاب اوستا را همراه با تفسیر(= زند) آن بر روی پوست گاو یا بر الواح زرین نوشت و آنرا در گنج شاهی یا خزانه آتشکده سمرقند نهاد.

در کتاب چهارم دینکرد آمده است که دارا پسر دارا (یعنی داریوش سوم هخامنشی336-330پیش از میلاد) فرمان داد که همه اوستا و زند را در دو نسخه یکی در خزانه شاهی و دیگری در "دز نبشت" نگاه دارند.در روایت دیگری از دینکرد امده است که زرتشت به دستور گشتاسپ،تعلیمات خود را به کتابت آورد که که با آمدن اسکندر مقدونی، نسخه ای که در دزنبشت بود به دست رومیان افتاده و آنرا به زبان یونانی ترجمه کردند.

بلاش، پادشاه اشکانی(51-80 میلادی)، فرمان جمع آوری اوستا و زند را داد.بعدها اردشیر بابکان(226-241 میلادی)به راهنمایی "تنسر" که موبد زمان بود همه آن تعلیمات را به دربار خواست.آنچه معتبر بود را، پذیرا شده و بقیه را کنار نهاد.در مرحله بعد شاپور پسر اردشیر(=شاپور اول241-272میلادی)کتاب هایی را که در اصل،منشعب از دین بودند باز گرد آورد و آنها را با دین تطبیق داد.به دستور او نسخه ای از هر چه درست بود به گنج شاهی سپرده شد.بعدها شاپور پسر هرمز(=شاپور دوم309-379میلادی)دستور داد تا باز ، بر کتب دینی گرد آوری شده، تحقیق شود.از همین رو آذر باد مهراسبندان(یا آتر پاد ماراسپندان در آثار دینی زرتشتی)رئیس موبدان زمان، متحمل آزمایش دینی شد و بنا به روایات بر سینه او،روی گداخته ریختند و از آزمایش، پیروز به در شد.وی، اهل فرق و نحل گوناگون را از بد دینی و انحراف ، بر حذر داشت.

در واقع، صورت مکتوب اوستا و زند و خط آن، به خود زرتشت بازمیگردد که پس از پراکنده شدن اوستا بر اثر حمله اسکندر مقدونی ، چندین پادشاه ایرانی، درصدد جمع آوری و تدوین مجدد آن برآمدند.در نامه تنسرآمده است که اسکندر گجستگ(= ملعون)رومی، کتاب دین را که بر دوازده هزار پوست نوشته شده بود،در استخر(=شهری در نزدیکی شیراز کنونی) سوزانید و یک سوم آن، در دلها بماند.

طبری، مورخ بزرگ اسلامی، گوید:"زرتشت کتابی را بر گشتاسب عرضه داشت که می گفت خدا بر او وحی کرده است.آن را بر دوازده هزار پوست گاو نوشتند و برآن پوسته نوشته ها کنده شده بودند و با زر منقش شده بود. " دیگر مورخینی چون ثعالبی-مسعودی-مقدسی-ابن مسکویه و ابن بلخی نیز روایاتی مشابه طبری آورده اند.

یسنا

در اوستا "یسن" معادل "یجن" در سانسکریت معادل یزشن پهلوی به معنی ستایش و پرستش است.

یسنا ،اولین بخش از کتاب اوستاست که دارای هفتاد و دو"هات" یا"ها" می باشد که همان مفهوم بخش و فصل را می رساند.هر بخش، از چند بند تشکیل شده است.بیشترین هات 32 بند و کمترین هات 3 بند دارد.زرتشتیان، بند مقدسی را به کمر می بندند به نام" کستی" که از هفتاد و دو تار نخ و در اصل پشم چارپایان اهلی بافته می شود که اشاره به 72 هات یسنا دارد.

در مراسم دینی ،سرودهای یسنا با همخوانی دو موبد تلاوت می شود.بخش مهمی از یسنا را گاتها تشکیل میدهند.یسنا بیشتر جنبه تقدس دارد. سرودهای ستایش است ، از برای ایزدان در معنی وسیع کلمه.

گاتها

قدیمی ترین و مقدس ترین قسمت اوستا، گاتا می باشد که خود را در میان یسنا جای داده است.در اوستا گاتا، در پهلوی گاسان، و در سانسکریت گاثا گویندکه عبارت است از قطعات منظومی که در نثر باشد.گاتای اوستا به دلیل موزون بودنش به این نام موسوم شد یعنی سرود و شعر.

گاتا سخن شخص زرتشت می باشد. در اوستای ساسانیان، گاتا در ابتدای نخستین نسک گانیک که موسوم به "ستوت یشت"بود، جای داشت.می توان گفت که تقریباً تمام گاتای زمان ساسانیان،اینک موجود است.

هفده هات از یسنا، گاتا ها را نمایانند که این 17 سرود، چه از لحاظ زبان و چه دستور زبان و چه شیوه سرایش و گفتار و از لحاظ مضامین و محتوای خود، کاملا نمایان و قابل تشخیص می باشند. از هات28 تا34 و از هات43 تا51 و هات 53 گاتا ها می باشند.

گاتها پنج قسمت دارند:"اَهنود-اشتود-سپنتمد-وهوخشتره-وهیشتو اشت"

ویسپرد

دومین قسمت از اوستاست.معنی آن "همه محافظان و نگهبانان معنوی" یا "همه ردان سودرسان" می باشد.در آیین زرتشت ،آنچه که نیک و سودرسان و زندگی ساز و شادی افزاست "رد" یا"رتو" خوانده شده است.چنانکه اهورامزدا "رد"است و زرتشت نیز "رد"است و افراد نیکوکار نیز می توانند به مقام"رد" برسند.در واقع در آیین مزدایی،همه آن چیز هایی که عالی و مفید و به کمال است"رد" از نوع خودش است.

می توان گفت ویسپرد سپاس نامه ایست که نیاکان نامبردار و پارسای ما برای بخش های ایزدی،به پیشگاه دادار مهربان آورده اند.ویسپرد در انشا همانند یسناست(به جز پنج سرود گاتا).به ویژه به هات های 1 تا27 بسیار نزدیک است. به راستی، ویسپرد همان یسناست اما رساتر از آن و در آن، بیشتر از یسنا نمایندگان هریک از آفریدگان نیک اهورا مزدا به نام رتو یا رد یاد شده اند.

کتاب ویسپرد کتاب مستقلی نیست، بلکه پیوست به یسناست.هر یک از فصل های ویسپرد را "کرده" گویند.اوستای گلدنرویسپرد را به 24 پخش تقسیم کرده است.گزارش پهلوی ویسپرد را به 3300واژه برآورد کرده اند.

یشت ها

بخش سوم از اوستاست.این کلمه، در اوستا "یشتی"امده است و از ریشه کلمه یسناست و در معنی نیز، با آن یکسان است.

اوستا 21 یشت دارد .هر یک از یشت ها، دارای چند فصل می باشند که آنها را "کرده"گویند.نام یشتها بیشتر،نام ایزدان است.

بی شک در قدیم ،از برای هر یک از امشاسپندان و ایزدانی که اسامی آنان در سی روز ماه است، یشتی موجود بوده است.

اگر عهد نگارش یشتها را پیش از قرن هشتم پیش از میلاد بدانیم، به خطا نرفته ایم.

یشتها عمده ترین و جالب ترین و پر بار ترین آثار و اسناد مکتوب در مورد پژوهش و مطالعه دین کهن ایرانی پیش از عهد زرتشت است.

از جنبه تعریفی، یسنا مراسم ستایش و پرستش است که با "میزد" یا نذر و فدیه انجام می شود. در حالی که یشت مراسم نیایش و ستایش خداوند و مظاهر طبیعی و عناصر است.نخستین یشت کنونی هرمزدیشت و آخرین یشت باقیمانده ونندیشت است.

خرده اوستا

چهارمین بخش از اوستای موجود ،خرده اوستاست.در پهلوی "خورتک اوستاک" یعنی اوستای کوچک آمده است.این قسمت از نامه مینوی، دارای ادعیه ایست از برای بهدینان. این کتاب ،شامل ادعیه ای از نیایشها و نمازها و درود های زمان های مبارک و جشن های دینی سال و روزهای مهم دینی است.

در سنت زرتشتیان است که خرده اوستا را موبد"آذرپاد ماراسپندان"که در مقاله های پیشین ذکرش رفت ، در زمان ساسانیان گرد اورده است.

وندیداد

وی دئو داته یکی از پنج بخش اوستای ساسانی است.نوزدهمین نسک از اوستای ساسانیان می باشد.معنای آن "قانون ضد دیو" است.این کتاب ، با سایر بخشهای اوستای موجود یعنی یسنا و یشتها و ویسپرد و گاتها و خورده اوستا هیچ همانندی نداشته و نوعی بیگانگی موضوعی دارد.

مطالبش از 22 فرگرد تشکیل شده است و اغلب شرایع و احکام مغان پیش از زرتشت است که با افزودن نامهای مزدا و زرتشت به آن ،در زمان ساسانیان، به اوستای آنان وارد شد.

در واقع، این کتاب، تصویری از دین مخدوش زرتشتی ساسانی است که در همان زمان هم تدوین شد.

احکامی بسیار سخت و آدابی وسواس گونه دارد.از نظر زرتشتیان متاخر، این کتاب را نباید جزء کتب دینی مقدس مزدیسنان به شمار آورد و تنها می تواند از جنبه تاریخی زمان ساسانیان مورد بررسی قرار گیرد.

اوستا شناسی در اروپا

امروزه ایران شناسی و در جزو آن آیین مزدیسنا در اروپا، علم بزرگی گردیده است.اکنون یکصد و پنجاه و پنج سال(البته از زمان نویسنده که این مقاله در 29 مه1926 برابر با 7 خرداد 1305 شمسی نوشته شده است.)از تاریخ انتشار ترجمه فرانسوی اوستا که به توسط "انکتیل دوپرون"انجام گرفت می گذرد.

هفتاد سال پیشتر از انکتیل دانشمند انگلیسی "توماس هید"کتابی در خصوص مذهب ایران انتشار داد و این کتاب سبب آن شد که انکتیل با هزینه زیادی خود را به هندوستان رسانده و به وسیله پارسیان سورت با اوستا آشنا گردید.

در واقع این علم را فرانسوی ها گشودند.62 سال پس از انتشار اوستای انکتیل ، دیگر دانشمند فرانسوی "بورنوف"ترجمه و توضیحات یسنا را منتشر ساخت(1833میلادی). و از این تاریخ به بعد، اوستا شناسی ، پایه استوار علمی گرفت.بعدها این علم به توسط آلمانی ها به حد کمال رسید.بارتولومه- هرتل- هارلز-هوگ- اشپیگل از بزرگان علم اوستا پژوهی در آلمان بودند که کمال این دانش مرهون زحمات این بزرگان بود.

دوشنبه 2 اسفند 1389 - 2:03:54 PM